Artykuły / Encyklopedia substancji, zagadnień i pojęć : Encyklopedia K :: Sprint Fight&Fitness

Kadm - pierwiastek niezwykle toksyczny. Uszkadza nerki, powoduje anemię i osteoporozę. Przenika on do żywności z przedmiotów użytku codziennego, jak np. naczyń kuchennych zawierających ten pierwiastek, oraz z zanieczyszczonego środowiska.

Kalcytonina - hormon składający się z 32 aminokwasów, wytwarzany przez komórki okołopęcherzykowe tarczycy. Odgrywa znaczącą rolę w gospodarce wapniowo - fosforanowej ustroju.

Kaloria - zob. kilokaloria

kalorie puste - zob. puste kalorie

kaloryczność - zob. wartość energetyczna żywności

kamica żółciowa - choroba polegająca na tworzeniu się kamieni żółciowych w drogach żółciowych. Przyczyną powstawania kamieni żółciowych może być między innymi gospodarka cholesterolem, zaburzenia hormonalne, dieta bogata w tłuszcze.

Kancerogeneza - powstawanie nowotworu. Wieloetapowy proces zachodzący na poziomie DNA komórki prowadzący do zmian nowotworowych. Na powstawanie chorób nowotworowych mają wpływ również czynniki środowiskowe, które mogą niszczyć genom człowieka. Jedząc dużo produktów bogatych w witaminy antyoksydacyjne (A, E, C ) można ograniczyć ten wpływ.

Karnityna - organiczny związek chemiczny syntezowany w wątrobie, nerkach i mózgu. Bierze udział w transporcie kwasów tłuszczowych do mitochondriów. Występuje we wszystkich tkankach zwierzęcych.

Karotenoidy - węglowodory nienasycone. Żółte, czerwone i pomarańczowe barwniki roślinne występujące w chloroplastach i chromoforach. Występują między innymi w marchwi, papryce, pomidorach, szpinaku, morelach, śliwkach, mleku i maśle. Wykorzystywany jako barwnik wielu produktów spożywczych (symbol E-160a).

Katabolizm - degradacja i utlenianie składników pokarmów i ciała, mających na celu dostarczenie organizmowi energii niezbędnej do skurczu mięśni, utrzymania odpowiedniej temperatury ciała, usuwania substancji szkodliwych i niebezpiecznych z organizmu.

Kation - jon o ładunku dodatnim

kazeina - białko stanowiące główny składnik mleka, które wytrąca się po jego zakwaszeniu. Zawiera duże ilości proliny, kwasu glutaminowego i lizyny.

Keratyna - białko będące głównym składnikiem włosów, paznokci, naskórka. Trudno ulega hydrolizie, w przewodzie pokarmowym człowieka nie jest trawione.

Ketonemia - medyczne określenie zwiększonego stężenia ciał ketonowych we krwi. Do takiego stanu może dochodzić jeżeli dieta jest bardzo bogata w tłuszcze i uboga w węglowodany.

Ketoza - zaburzenia metabolizmu polegające na nadmiernym wytwarzaniu ciał ketonowych a następnie gromadzeniu ich w tkankach i płynach ustrojowych.

Kilokaloria - jednostka w której mierzona jest wartość energetyczna pożywienia. Jedna kaloria to ilość ciepła, która jest niezbędna do podniesienia temperatury 1g wody o 1 stopień Celcjusza.

Kleikowanie - hydrotermiczny proces polegający na nieodwracalnym pęcznieniu ziaren skrobi połączony z przejściem jej struktury w postać galaretowatą.

Kobalt - mikroelement wchodzący w skład witaminy B12. Występuje w warzywach i produktach zbożowych.

Koenzym - małocząsteczkowe, niebiałkowe związki organiczne decydujące o aktywności katabolicznej pewnych enzymów.

Koenzym Q - zob. ubichinony

kofeina - zasadowy związek organiczny pochodzenia roślinnego. Możliwe jest otrzymywanie go w sposób syntetyczny. Jest stymulatorem dodawanym między innymi do coca-coli. Pobudza ośrodkowy układ nerwowy, rozszerza naczynia mózgowe i wieńcowe, przyśpieszając procesy myślenia.

Kolagen - główne białko tkanki łącznej. Występuje w narządach wewnętrznych i skórze jak również w chrząstkach i kościach. Jest odpowiedzialny za elastyczność skóry, z wiekiem jest go mniej w organizmie, co powoduje powstawanie zmarszczek na skórze. Powszechnie stosowany jest w kosmetykach, oraz jako wypełniacz w chirurgii plastycznej.

Kolka jelitowa - ból w podbrzuszu któremu towarzyszą wzdęcia i zaburzenia pracy jelit

konserwanty - zob. substancje konserwujące żywność

kortyzol - naturalny hormon steroidowy wytwarzany przez korę nadnerczy. Odgrywa rolę w metabolizmie węglowodanów i białek.

Kosmki - małe wypustki umieszczone na powierzchni jelita cienkiego. Zwiększają powierzchnie chłonną jelita ok 23- krotnie. Kosmek ma od 0,3 do 1,5 mm długości, na 1 mm jest ich od 10 do 40.

koszerność - przygotowywanie potraw i ich spożywanie zgodnie z przepisami obowiązującymi w judaizmie

kreatyna - stały składnik tkanki mięśniowej. Odgrywa zasadniczą rolę w przemianach chemicznych powodujących skurcz mięśniowy. Powstaje w organizmie człowieka z kwasu aminooctowego.

Kreatynina - związek organiczny, pochodna kreatyny. Stanowi produkt metabolizmu i jest wydalana razem z moczem, stanowiąc obok mocznika główny związek azotowy.

Krótko - i średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe - nasycone kwasy tłuszczowe mające w łańcuchu od 6 do 10 atomów węgla. Występują w tłuszczu mleka.

Ksenobiotyki - zob. substancje obce w żywności

ksylitol - pięciowęglowy alkohol polihydroksylowy, używany w przemyśle spożywczym do słodzenia między innymi gum do żucia. Wartość kaloryczna to 4kcal/g, wykazuje działanie przeciwpróchnicze

kwas arachidonowy - nienasycony kwas tłuszczowy. Jest ważnym składnikiem pokarmu człowieka. Powstaje w tkankach większości ssaków z kwasu linolowego.

Kwas arachidowy - nienasycony kwas tłuszczowy. Występuje w oleju arachidowym

kwas asparaginowy - aminokwas o kwaśnym odczynie. Składnik wielu białek i środka słodzącego aspartamu. Bierze udział w syntezie mocznika.

Kwas benzoesowy - najprostszy organiczny kwas karboksylowy. Stosowany jako konserwant do przedłużania trwałości produktów spożywczych. Wykazuje działanie hamujące rozwoju pleśni i drożdży.

Kwas deoksyrybonukleinowy - występujący w chromosomach nośnik informacji genetycznej. Ma postać dwuniciowej helisy zbudowanej z deoksyrybozy, reszt kwasu fosforowego, zasad purynowych i pirymidynowych. Rozkładany do nukleotydów w przewodzie pokarmowym.

Kwas dokozaheksaenowy - zob. dokozaheksaenowy kwas

kwas eikozapentaenowy - zob. eikozapentaenowy kwas

kwas erukowy - nienasycony kwas tłuszczowy. Hamuje wzrost i zmiany czynnościowe w mięśniu sercowym. Występuje w rzepaku

kwas foliowy - zob. foliany

kwas gamma - linolenowy - zob. gamma - linolenowy kwas

kwas glukuronowy - kwas cukrowy, pochodna glukozy. Bierze udział w procesie detoksykacji. Jest używany w produkcji środków przeciwreumatycznych.

Kwas glutaminowy - zob. glutaminowy kwas

kwas kapronowy, kaprylowy i kaprynowy - zob. krótko- i średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe

kwas l-askorbinowy (witamina C) - związek organiczny, pochodna glukozy. Posiada silne właściwości antyoksydacyjne. Zwiększa odporność na choroby, wpływa na wytwarzanie kolagenu. Niedobór w skrajnych wypadkach może prowadzić do szkorbutu.

Kwas linolenowy - zob. linolenowy kwas

kwas linolowy - zob. linolowy kwas

kwas mlekowy - substancja krystaliczna, rozpuszczalna w wodzie. Powstaje w wyniku fermentacji niektórych warzyw, np. ogórków, jest również obecny w kwaśnym mleku. Wykorzystywany jako regulator kwasowości w przemyśle cukierniczym. Ma również szerokie zastosowanie w produkcji przetworów mlecznych, napoi, koncentratów, pieczywa. Jest również wytwarzany w mięśniach podczas intensywnej pracy.

Kwas oleinowy - zob. oleinowy kwas

kwas pantotenowy - organiczny związek chemiczny bardzo rozpowszechniony w świecie roślinnym i zwierzęcym. Jest niezbędny do prawidłowego metabolizmu białek, cukrów i tłuszczów, oraz syntezy niektórych hormonów. Uczestniczy w regeneracji tkanek, poprawia pigmentacje i stan włosów. Niedobór może prowadzić do zaburzeń układu nerwowego, powodować trudności w nauce, wypadanie włosów, zmiany skórne.

Kwasica ketonowa - zob. ketoza

kwasy fitynowe - organiczne związki chemiczne występujące w ziarnach i nasionach między innymi fasoli. Posiadają właściwości przeciwnowotworowe. Wykazują zdolność do wiązania wapnia, magnezu, cynku i innych składników mineralnych w trwałe kompleksy wydalane z kałem

kwasy nukleinowe - grupa związków wielocząstkowych zawierających azot, które występują w każdej żywej komórce. Zbudowane są z zasad pirymidynowych i purynowych, pentozy oraz kwasu fosforowego. Kwasy nukleinowe przechowują informacje genetyczną organizmu, oraz pośredniczą w produkcji białek zgodnie z zasadami kodu genetycznego.

kwasy organiczne - związki organiczne wykazujące właściwości kwasu. Zbudowane z węgla, wodoru i tlenu.

kwasy rybonukleinowe - kwasy nukleinowe, w których skład wchodzą nukleotydy tworzące pojedyncze łańcuchy polinukleotydowe. Budowa uzależniona jest od budowy DNA. Wyróżniamy kwas rybonukleinowy informacyjny oraz transportujący.

kwasy tłuszczowe - alifatyczne, jednokarboksylowe kwasy wchodzące w skład tłuszczów pożywienia. Dzielą się na nasycone, jednonienasycone i wielonienasycone.

kwasy żółciowe - organiczne kwasy syntezowane w wątrobie. Końcowy produkt rozkładu wewnątrzustrojowego cholesterolu, wydzielane z żółcią do dwunastnicy. Ułatwiają wchłanianie i trawienie tłuszczy z pożywienia.